31 sierpnia 1980 r. Dzień triumfu „Solidarności” – Dziś 40. rocznica podpisania Porozumień Sierpniowych

21 postulatów Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego

z 17 sierpnia 1980:

1. Akceptacja niezależnych od partii i pracodawców wolnych związków zawodowych, wynikająca z ratyfikowanej przez PRL Konwencji nr 87 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej wolności związkowych.
2. Zagwarantowanie prawa do strajku oraz bezpieczeństwa strajkującym i osobom wspomagającym.
3. Przestrzegać zagwarantowaną w Konstytucji PRL wolność słowa, druku, publikacji, a tym samym nie represjonować niezależnych wydawnictw oraz udostępnić środki masowego przekazu dla przedstawicieli wszystkich wyznań.
4. a) przywrócić do poprzednich praw: – ludzi zwolnionych z pracy po strajkach w 1970 i 1976, – studentów wydalonych z uczelni za przekonania,
   b) zwolnić wszystkich więźniów politycznych (w tym Edmunda Zadrożyńskiego, Jana Kozłowskiego, Marka Kozłowskiego),
   c) znieść represje za przekonania.
5. Podać w środkach masowego przekazu informację o utworzeniu Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego oraz publikować jego żądania.
6. Podjąć realne działania mające na celu wyprowadzenie kraju z sytuacji kryzysowej poprzez:
   a) podawanie do publicznej wiadomości pełnej informacji o sytuacji społeczno-gospodarczej,
   b) umożliwienie wszystkim środowiskom i warstwom społecznym uczestniczenie w dyskusji nad programem reform.
7. Wypłacić wszystkim pracownikom biorącym udział w strajku wynagrodzenie za okres strajku jak za urlop wypoczynkowy z funduszu CRZZ.
8. Podnieść wynagrodzenie zasadnicze każdego pracownika o 2000 zł na miesiąc jako rekompensatę dotychczasowego wzrostu cen.
9. Zagwarantować automatyczny wzrost płac równolegle do wzrostu cen i spadku wartości pieniądza.
10. Realizować pełne zaopatrzenie rynku wewnętrznego w artykuły żywnościowe, a eksportować tylko i wyłącznie nadwyżki.
11. Wprowadzić na mięso i przetwory kartki – bony żywnościowe (do czasu opanowania sytuacji na rynku).
12. Znieść ceny komercyjne i sprzedaż za dewizy w tzw. eksporcie wewnętrznym.
13. Wprowadzić zasady doboru kadry kierowniczej na zasadach kwalifikacji, a nie przynależności partyjnej, oraz znieść przywileje MO, SB i aparatu partyjnego poprzez: zrównanie zasiłków rodzinnych, zlikwidowanie specjalnej sprzedaży itp.
14. Obniżyć wiek emerytalny dla kobiet do 50 lat, a dla mężczyzn do lat 55 lub [zaliczyć] przepracowanie w PRL 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn bez względu na wiek.
15. Zrównać renty i emerytury starego portfela do poziomu aktualnie wypłacanych.
16. Poprawić warunki pracy służby zdrowia, co zapewni pełną opiekę medyczną osobom pracującym.
17. Zapewnić odpowiednią liczbę miejsc w żłobkach i przedszkolach dla dzieci kobiet pracujących.
18. Wprowadzić urlop macierzyński płatny przez okres trzech lat na wychowanie dziecka.
19. Skrócić czas oczekiwania na mieszkanie.
20. Podnieść diety z 40 zł do 100 zł i dodatek za rozłąkę.
21. Wprowadzić wszystkie soboty wolne od pracy. Pracownikom w ruchu ciągłym i systemie 4-brygadowym brak wolnych sobót zrekompensować zwiększonym wymiarem urlopu wypoczynkowego lub innymi płatnymi dniami wolnymi od pracy.

• W Trójmieście w sierpniu 1980 r. wybuchł strajk powszechny. Międzyzakładowy Komitet Strajkowy (powołany z 16 na 17 sierpnia) kontrolował Wybrzeże. Powołanie MKS, z inicjatywy Andrzeja Gwiazdy i Bogdana Lisa i lista 21 postulatów strajkujących w Sierpniu ’80 z pierwszym punktem o „akceptacji niezależnych od partii i pracodawców wolnych związków zawodowych”, są kamieniami milowymi w dziejach bloku wschodniego.
• Postulaty miały charakter ekonomiczny, społeczny i polityczny. Pierwszy punkt dotyczył powołania niezależnych od partii i rządu związków zawodowych. Powstanie w konsekwencji NSZZ „Solidarność” jako pierwszej oficjalnej, niezależnej organizacji społecznej w bloku wschodnim, niosło ze sobą rewolucyjną zmianę, było swoistą szczeliną w drzwiach. Stąd gdańskie postulaty w perspektywie historycznej okazały się najważniejsze, nie umniejszając postulatów strajkujących i porozumień w Szczecinie, Jastrzębiu i w Katowicach.

Kluczowe były dni po pierwszej fazie stoczniowego strajku, czyli po 16 sierpnia.

By postulaty MKS przekazać na zewnątrz opinii publicznej zostały spisane przez członków Ruchu Młodej Polski Macieja Grzywaczewskiego i Arkadiusza Rybickiego na sklejkach używanych w stoczni przez traserów i 18 sierpnia umieszczone nad bramą nr 2. Lista 21 postulatów MKS została przekazana władzom PRL. 22 sierpnia została opublikowana w „Strajkowym Biuletynie Informacyjnym”.

19 sierpnia 1980 r. do Gdańska przybywa komisja rządowa z wicepremierem i ministrem przemysłu Tadeuszem Pyką. Podjął on rozmawiały z niektórymi delegacjami strajkujących. Nie osiągnął porozumienia i nie doszło do rozłamu przez oderwanie od MKS części komitetów strajkowych. Pyka został odwołany do stolicy.

21 sierpnia 1980 r. do Gdańska przybyła delegacja rządowa z członkiem Biura Politycznego KC PZPR i wicepremierem Mieczysławem Jagielskim. Jego przemówienie, w którym próbuje złamać solidarność MKS proponując rozmowy ze strajkującymi w komisjach branżowych (bez MKS) wyemitowało lokalne radio.

Tego dnia w Warszawie 64 intelektualistów z Towarzystwa Kursów Naukowych oraz Klubu Inteligencji Katolickiej wystosowało apel do władz o uznanie MKS, a pisarz Lech Bądkowski w stoczni odczytał list trzydziestu literatów z ZLP. On i dr Wojciech Gruszecki z Politechniki Gdańskiej zostali przyjęci do prezydium MKS.

Strajk poparli też chłopi. Komitety Samoobrony Chłopskiej Ziemi Rzeszowskiej i Grójeckiej poparły robotnicze żądania.

31 sierpnia 1980 r. o godz. 16.40 w Sali BHP strajkujący i delegacja rządowa podpisały porozumienia gdańskie, w których rząd PRL gwarantował realizację 21 postulatów.

Tablice przetrwały stan wojenny. Zostały uznane przez UNESCO za jeden z najważniejszych dokumentów XX wieku i wpisane na Światową Listę Dziedzictwa Kulturowego. Zmieniły się polityczny kontekst, ale wciąż wiele postulatów można czytać wprost. Lista postulatów z sierpnia 1980 r. to drogowskaz dla instytucji państwowych, odpowiedzialnych ze sprawy gospodarcze i społeczne.